| « حکمتِ درخواست مکرر «حج» در ادعیه ماه رمضان | دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان » |
اهل بیت عصمت و طهارت با برشمردن ویژگی‌های خاص این ماه مردم را در بهره جستن بیشتر از این ماه ترغیب می‌کردند. یکی از بیانات بسیار معروف درباره ماه مبارک رمضان خطبه پیامبر(ص) در آخرین جمعه ماه شعبان است که مردم را نسبت به آمدن این ماه بزرگ بشارت می‌دادند.
خطبه پیامبر در جمعه آخر شعبان
امام ابو جعفر محمد باقر عليه السلام فرمود:
رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله و سلم در آخرين جمعه ماه شعبان براى مردم خطبه خواند، و بعد از حمد و ثناى الهى فرمود: «اى مردمان! به ماهى نزديك شدهايد كه شبى در اين ماه، واقع مىگردد كه از هزار شب برتر است، و آن ماه رمضان است. خدا در اين ايّام روزهاش را واجب ساخته است؛ و شبى را كه در اين ماه به عبادت بگذرانيد، مانند هفتاد شب در ماههاى ديگر قرار داده است.»
براى كسى كه در اين ماه عملى از اعمال خير و احسان را به قصد تقرّب الهى و نزديكى به خداوند به جا آورد، پاداشى مقرّر داشته برابر با پاداش كسى كه عمل واجب از واجبات خداى عزّ و جلّ را ادا كند.كسى كه در اين ماه، عملى واجب از واجبات خدا را به جا آورد، مانند كسى است كه هفتاد عمل واجب را در ماههاى ديگر به جاى آورده باشد.
رمضان ماه صبر است
اين ماه، ماه صبر است، و پاداش صبر، بهشت است. اين ماه، ماه مواسات و همدردى است؛ ماهى است كه خدا، روزى مؤمنان را در آن مىافزايد. كسى كه مؤمنى روزهدار را در اين ماه افطار دهد، خدا به پاداش اين كار، ثواب آزاد كردن بندهاى و آمرزش گناهان گذشتهاش را، خواهد داد. اين ماهى است كه اول آن رحمت، وسطش مغفرت، و پايانش اجابت دعا و آزادى از آتش دوزخ است.
در اين ماه حاجت‌هاى خود را از خدا بخواهيد و بهشت و عافيت را از او درخواست كنيد، و از آتش دوزخ به او پناه بريد.
ماه رمضان به علت شرافت خاصی که خداوند برای آن قرار داده از سایر ماه‌ها و ایام سال برتر است، اما نکته‌ای که نباید از آن غافل شد آن است که چرا با تمام نیکی‌ها و صفات ممدوحه‌ای که برای ماه مبارک برشمرده‌اند، رمضان در سخنان معصومین ماه صبر خوانده شده است؟
وجه تسمیه رمضان به ماه صبر چیست؟
صبر در اذهان عامه زمانی تداعی می‌شود که مسئله‌ای ناگوار و ناخوشایند در جریان باشد و لازم است انسان نسبت به مشکلات و مصائب پیش آمده صبر کند. سوال اساسی آن است که مسئله سخت و ناهموار ماه رمضان چیست که لازم است مومنین بر آن صبر کنند تا آن جا که رمضان، ماه صبر خوانده شده است؟
برای روشن شدن وجه تسمیه ماه مبارک رمضان احادیث گرانبهای اهل بیت بهترین منبع به شمار می‌آید. رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: «صبر بر سه قسم است: صبر در مصيبت، صبر بر طاعت و صبر از گناه؛ پس هر كه بر مصيبت صبر كند تا آن را با تسلى خوبى رد كند، خدا برايش 300 درجه نويسد كه ميان هر درجه تا درجه ديگر باندازه فاصله ميان آسمان و زمين باشد و هر كه بر طاعت صبر كند خدا برايش 600 درجه نويسد كه ميان هر درجه تا درجه ديگر باندازه فاصله ميان قعر زمين تا عرش باشد و هر كه از گناه صبر كند، خدا برايش 900 درجه نويسد كه ميان هر دو درجه باندازه فاصله ميان قعر زمين تا پايان عرش باشد.»
تحمل گرسنگی و تشنگی در روزهای بلند تابستان
علت وجه تسمیه ماه مبارک رمضان را به ماه صبر می‌توان در احادیث اهل بیت این گونه استنباط کرد که روزه گرفتن، صبر کردن بر دستورات و طاعت خداوندی است. بی‌شک روزه گرفتن و متعاقبا تحمل گرسنگی و تشنگی در روزهای بلند تابستان عملی طاقت فرسا است که احتیاج به صبر کردن و تحمل کردن دارد.
ای گروه شیعیانم شکیبا باشید
امام علی (ع) در بیانی حکمت آمیز می‌فرمایند: «ای گروه شيعيانم شكيبا باشيد بر كردارى كه از ثوابش بىنياز نباشيد و خود را شكيبا داريد از ارتكاب كارى كه صبر بر عقابش نداريد، صبر بر طاعت خدا را آسانتر دريابيم از صبر بر عذاب خداى عز و جل». (3)
امام علی (ع) از دو جنبه به شیعیان خود در زمینه صبر تذکر می‌دهند؛ اول کسی که توان و طاقت صبر کردن بر انجام اوامر و نواهی خداوند را نداشته باشد، چگونه بر عذاب خداوند می‌تواند صبر کند؟ به بیان واضح‌تر فردی که از روزه گرفتن ماه مبارک رمضان بدون عذر موجه شانه خالی می‌کند و زحمت انجام طاعت را به خود نمی‌دهد، چگونه می‌تواند با عذاب خداوند مواجه شود و آن را تحمل کند؟
دومین جنبه‌ای که امام علی (ع) در داشتن صبر بر اطاعت دستورات الهی به آن متذکر می‌شوند آن است که مومنان به ثواب این اعمال و طاعات احتیاج دارند؛ به بیان دیگر انجام دادن اوامر الهی از جمله روزه گرفتن در روزهای بلند تابستان به مانند ذخیره کردن توشه برای آخرت می‌باشد.
روزه؛ اظهار دوستی با خداوند
صبر بر طاعت و انجام واجبات دینی علی الخصوص روزه ماه مبارک رمضان دارای ابعاد گسترده دیگری در دین است. یکی از ابعاد مهم، جنبه عرفانی و تقرب به حضرت حق است. تمامی عرفا و بزرگان تاریخ سعی داشته‌اند تا با رعایت اصول و قوانینی خود را محبوب حضرت حق قرار دهند و به بارگاه قدس تقرب بجویند.
یکی از طرق اساسی که سالکان برای طی مدارج عرفانی به آن توسل می‌جویند انجام دادن دستورات خداوند است. به دیگر بیان انجام دادن واجبات مانند نماز و روزه نوعی اظهار دوستی کردن با خداوند متعال است. امام جعفر صادق عليه السلام می‌فرماید: «خداى- تبارك و تعالى- فرموده است كه: بنده من اظهار دوستى ننموده به سوى من، به چيزى كه دوست [داشتنى] تر باشد از آنچه بر او واجب گردانيدهام». (4)
روزه گرفتن و انجام واجبات به طور کلی نه تنها انسان را به خداوند نزدیک می‌کند، بلکه در نگاه دینی انجام واجبات به معنای رعایت تقوی نیز تعریف شده است.
از امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده است كه فرمود: «رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود كه: عمل كن به واجباتِ خدا، تا از پرهيزگارترينِ مردمان باشى»:
در نتیجه روزه گرفتن که صبر کردن بر طاعت الهی است هم سبب دوستی و تقرب به خداوند می‌شود و از سوی دیگر به معنای رعایت تقوی نیز هست.
ریاضت‌هایی که در محدوده عقل و شرع نمی‌گنجد
برای طی مدارج عرفانی و سیر و سلوک در زندگی احتیاجی به پیمودن راه‌های غیر متعارف و تحمل ریاضت‌هایی که در محدوده عقل و شرع نمی‌گنجد نیست که خود را به مخاطره و زحمت بیندازیم. بهترین و مناسب‌ترین راه برای تقرب به خداوند انجام دادن واجبات الهی و دوری از محرمات است.
هرچند این جمله بسیار مختصر و کوتاه است، اما دنیایی از معانی را در خود نهفته دارد چنان چه امام سجاد (ع) می‌فرماید: «هر كه عمل كند به آنچه خدا بر او واجب گردانيده، از جمله بهترينِ مردمان است».
پی‌نوشت:
1- الخصال / ترجمه جعفرى، ج1، ص: 377
2- أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج3، ص: 146
3- الأمالي (للصدوق) / ترجمه كمرهاى، متن، ص: 109
4- تحفة الأولياء (ترجمه أصول كافى)، ج3، ص:
موضوعات: احادیث و روایات
فرم در حال بارگذاری ...
